Veteriner | sinir sistemi

Veteriner |

SİNİR StSTEMİ(SYSTEMA NERVORUM)

Sinir sistemi,

systema nervorum centrale ve systema nervorum |h>i ıplınricum olarak ikiye ayrılır. Birincisi cavum cranii içinde yer ııİmıı Kncephalon ile canalis vertebralis içinde yera alan medulla spina- /ıVdun oluşur. Perifer sinir sistemi bütün sinirler, ganglionlardan oluşur.

 

Sinirler iki sistem içinde mütalea edilir;

spinal

 

sinirler ile boyundan çıkan cerebral sinirlerden oluşur. Autonom sistem ise a- Symphatic, b- Parasymphatic diye ikiye ayrılır. Parasym- hatic’lerde cranial ve sacral olarak ikiye ayrılır.

 

SYSTEMA NERVORUM

 

PERIPHERICUM (MUHİTSEL SİNİR

SİSTEMİ)

Sinirler, sinir hücrelerinin uzantıları olan sinir ipliklerinin bir araya gelmesinden meydana gelir. Sinir hücreleri ya

central sinir sisteminin veyahut ganglion'ların içerisinde bulunurlar. Her sinir hücresi kendi uzantılarıyla bir Neuron teşkil eder. Sinirlerin yaşamları kendi hücrelerininkine bağlıdır. Hücresi tahrip edilen sinirler yaşıyamadıkları gibi hücresinden ayrılanlar da keza hayatiyetten mahrum olurlar.

 

Cerebrospinal

 

sinirler:

Kendi hücrelerinden innervation bölgesine kadar hiç fasılaya uğramadan devam eden sinirler oldukları halde autonom sinirler, seyirleri esnasında bir veya daha ziyade ganglion'ları vasıtasıyla fasılaya uğrayan sinirlerdir (spinal sinirlerin radix dorsa- lis’inde bir ganglion spinale vardır).

 

Cerebrospinal

 

sinir

sistemi, şahısları dış alemdeki olaylardan haberdar ettikleri gibi bitkilerde görülmeyen hareket faaliyetlerinde de çalışırlar. Bunun için bu sistem iradenin kumandasına boyun eğen stri- atus (çizgili) kasları innerve ederler. Bundan dolayı bunlara istemli sinirler de denir.

 

Autonom

sinir sistemi, sindirim, solunum ve dölerme gibi bitkilerde görülen

function 'ları idare ettikleri için bunlara, vegatativ sinir sistemi denmiştir. Bunlar, iradenin kumandası altında olmıyan leiom- yon kasları, bezleri innerve ederler, bunun için bunlara iradesiz sinirlerde denir.

 

Cerebrospinal

 

sinirlerin iki türlü ipliği vardır:

1- Motor iplikler, 2-

Sensible iplikler.

 

1- Motor iplikler:

Medulla spinalis'in cornu ventralis'lerinden çıkar ve cellulofugal olarak seyrederler. Bunların sayıları bilhassa bacak sinirleri bölgesinde sensibl ipliklerinden fazladır. Bunlar spinal sinirin radix ventralis'ini teşkil ederler. Motor iplikler, emri central sinir sisteminden kaslara götürürler.

-

Sensible iplikler: Omuriliğin cornu dorsalis'inden çıkarlar. Bunların canalis vertebralis içerisindeki kısmı üzerinde, for. vertebrate laterale yakınında birer ganglion spinale mevcuttur. Sensible ipliklerin, ganglion spinale ile innervation bölgesi arasındaki kısmı

sıcaklık, ağrı ve

 

lems gibi duyuları evvela spinal ganglion hücrelerine getirirler. Bu duyular oradan ganglion ile omurilik sinir hücreleri arasındaki iplikler vasıtasıyla medulla spinalis'deki sinir hücrelerine sevkedilir. Bu tenbih oradan da beyine intikal eder.

 

Radix

 

 

 

ventralis

 

ve dorsalis for. vertebrale laterale'ye doğru seyrederek birbirleriyle birleşir, truncus ni spinalis'i meydana getirir. Bu ramus meningicus adındaki bir kolu meninxve oradaki damarlara gönderdikten sonra for. vertebralis'de Ramus dorsalis ve Ramus ven~ tralis ikiye ayrılır. Birincisi columna'mn dorsal'indeki kasları, İkincisi ise yanlardaki kasları ve daha ventral'de yine bu bölgede yer alan bacakları innerve ederler.

 

Ramus meningicus'

 

lar kas sistemini

 

innerve etmedikleri için bunlarda motor iplikler mevcut değildir. Yalnız sensible, parasempatik ve sempatik iplikleri ihtiva ederler. Halbuki her spinal sinirde her dört sinir ipliği vardır.

 

Sinirler kollara ayrılırken bunların kapsadıkları sinir iplikleri dallanmaz, bir kısım tam iplikler bir kolu ve bir kısım da öbür kolu teşkil ederler.

 

SEMPATİK İPLİKLER: Omuriliğin thoracolumbal kısmının cor- ıııı lateralis'inden çıkarak motor ipliklerin yolunda evvela

 

ganglion vertebrale 'ye giderler. Ganglion hücrelerinden çıkan ipliklerin bir kmmi truncus ni spinalis'e bir kısmı ise ramus meningicus'a luınşırlar. Omuriliğin içindeki sinir hücrelerinden çıkarak ganglion vrrtehrale'ye giden ipliklere fibrae praeganlionares yahut rami communicantes albi ve bunlarla hücrelerine birlikte Praeganlioner Neuron, rmıglion’dan çıkıp truncusa ni spinalis yolu ile innervation bölgesine tfiden ipliklere ise fibrae postganglionares yahut rami communicantes l'i mni ve bunlarla hücrelerine birlikte Postganglioner Neuron denir. Bi- ı iıu iler myelin'i ihtiva ettikleri için beyaz, İkinciler ise meyelinsiz olduk hırından esmerdirler. Bazen ganglion vertebrale'den çıkan iplikler tlıtnqlion praevertebrale denen ve truncus ni sympathici'den uzakta bulunan ganglion'lara giderler. Bunlar fibrae praeganglionares'i ve İkinci K'inglion'dan çıkarak innervation bölgesine giden iplikler ise Obra« postganglionares'i teşkil ederler. Demek ki her sempatik sinir en 11/ iki ııeuron'u ihtiva eder. Sempatik sinir iplikleri spinal sinir yolundun başka bağımsız olarak damarlara giderler ve damarların etrafında /ılrıı/ı perivasculares'i teşkil ederler. Bu iplikler ya ganglion verteb- ınliMİt'iı damarların üzerlerine geçerler yahut spinal sinire giden iplik- Ion ayrılarak aynı yerlere giderler. Bu iplikler damarlar vasıtasıyla vücudun her tarnfınn dağılır.

 

PARASEMPATİK İPLİKLER:

 

 

 

Parasempatik sinirler iki sistem teşkil ederler. 1- Cranial parasympatik, 2 - Sacral parasympatik. İsminden anlaşılacağı üzere, sinir hücreleri beyinde (Mesencephalorı ve me- dulla oblogata ) ve omuriliğin pars sacralis'i içerisinde bulunur. Beyindeki hücrelerden çıkan parasempatik iplikler III. (N. oculomotorius),

 

7. (İV.

 

7. intermediofacialis),IX. (N. glossopharyngeus) ve X. (N. vagus) çift sinirin içinde, praeganglioner iplikler çıkarak innervation bölgesine yayılırlar. Parasempatik sinirler bağımsız olarak bulunmazlar. Baş ve vücut duvarlarında daima cerebrospinal sinirlerle, vücut boşukJarında ise sempatik sinirlerle birlikte seyrederler. Yalnız N. va- gus’un N. recurrens’i verdikten sonraki kısmı ile n. pelvici yalnız parasempatik iplikleri ihtiva ederek ayrıcalık teşkil ederler.

 

Sacral parasempatiğin praeganglioner iplikleri omuriliğin pars sacralis’inden çıkar ve 2-4 sacral sinirin ventrel kollarıyle cavum pel- vis’de

 

 

 

plexus hypogastricus’un ganglionlarına, Nn. pelvici, Nn. erigenleş, olarak giderler ve ganglion’lardan çıkan postganglioner para- sympaticus’da cavum pelvis içerisinde bulunan rectum, üreme organları sidik kesesini innerve ederler.

 

Genel olarak sinirler damarlarla birlikte, daima vücudun mahfuz yerlerinde seyrederler. Eklemlerin

 

 

 

flexión yüzlerinde onların hareketleri dolayısıyle zedelenmemek için kıvrımlar, dönemeçler meydana getirdikleri gibi kasların aralarında yağ yastıkları vasıtısıyle onların contraction’larının etkisinden kurtulurlar. Bazı yerlerde fascia dürümler arasına girmek bilhassa dış etkilere maruz bulundukları yerlerde kemikten kanalların içinden geçmek suretiyle bu etkilerden korunurlar.

 

Sinirler birbirilerine yan kollarla bağlandıkları, anastomozlar yaptıkları gibi bazı yerlerde sinir ağları,

 

 

 

plexus nervorum da meydana getirirler. Sinirlerin kalınlıkları bölgelere göre değişebilir. Bazen değişik tipte sinir telleri bir araya gelerek function bakımından değişik sinirler meydan getirirler ve hangi bir tip iplikler mix bir sinirden ayrılırsa sinir basit ve yalnız bir tip ipliği ihtiva eden nerv haline gelir.

 

NERVİ SPİNALES: Omurganın boyun ve kuyruk bölgesi dışında sayılır omurlarmki kadardır ve omurga bölgesine göre şöyle isimlen- mişlerdir:

 

a-

 

 

 

Nn. cervicales;b- Nn. thoracales; c- Nn. lumbales, d- Nn. sac- rales, e- Nn. coccygici.

 

Boyun omurları 7 tane olduğu halde Nn.

 

 

 

 

vardır. Birinci çift boyun siniri atlasın, İkincisi,

 

 

 

epistropheus’un for. vertebrate leteral'sinden, ondan sonrakiler her iki omur arasındaki for. intervertebrale'den geçer ve boyun bölgesinde caudal’deki omurun, öbür bölgelerde cranial’deki numarasına taşırlar. Yani altıncı boyun omuru ile yedinci boyun omuru arasındaki for intervertebrale’den çıkan sinir 7. boyun siniri, üçüncü thoracal omur ile dördüncüsü arasından çıkan ise üçüncü N. thoracalis olarak kabul edilir.

 

Cornu dorsalis’den

 

çıkan

 

 

 

sensible iplikler radix dorsalis’i cornu ventralis'den çıkan motor iplikler ile thoracolumbal bölgede cornu late- ralis’den çıkan sempatik iplikler Radix ventralis’i ve her ikisi for. intervertebrale yakınında birleşerek truncus nervi spinalis’i meydana getirirler. Bu, evvela yalnız sensible, parasempatik ve sempatik iplikler ihtiva eden ramus meningicus’u meninx’e gönderir. Sonra ramus dorsalis ve ventralis olarak ikiye ayrılır.

Medial olanlar, boyunda boynun derisinde ve lateral olanlar se yalnız kaslara giderler. Boyundan başka vücut kısımlarında lateral toi deriye medial kol kaslara gider.

 

A- BOYUN SİNİRLERİ (NN. CERVİCALES)

 

Evcil hayvanlarımızın 8 çift boyun siniri vardır. Bunlar da;

 

a- Rami

 

 

 

dorsales:Bunların, rami laterales’i motor ve rami media- es’i ise sensible’dir. Sensible olanlar boyun derisini innerve ederler, îirinci boyun sinirinin ramus dorsalis’inin medial kolu N. occipitalis ıdını alır, M. obliquas capitis’lerle m. rectus captis dorsalisarasından ;eçer ve başın derisinin innerve eder.

 

b- Rami

 

 

 

ventrales:İlk 4-5 cervical sinirin rami ventrales’i rami lorsales’den daha zayıftır.

 

Son üç boyun sinirinin

 

 

 

ventral kolu ile ilk thoracal sinirin ventral olundan plexus brachialis hasıl olur. Bu plexus ön bacağın ve göğüsün ıir kısmının sinirlerini verir. 5.’den 7.ciye kadar cervical sinirlerin entrai kolları da rı. phrenicus’n oluşturur. Bu, diaphragma’yı innerve der.

 

Ramus

 

 

 

ventralis’in medial kolu boynun ventral kısmı derisi ile öğüsün ön ve ventral kısmının derisini innerve eder. Rami ven- rales’in lateral kolları ise, m. trapezius ve m. sternocephalicus dışında ütün boyun kaslarının innervationu ile görevdedir. Bu iki kası N. acce- arius spinalis innerve eder.

 

• N. cervicalis

 

• primus:

 

1. 1. Atlasın for. vertebrale laterale’si vasıta- yle canalis vertebralis’i terkeder. Bunun dorsal kolundan hasıl oman . occipitalis, M. obliquus capitis caudalis ile M. rectus captis major rasından geçer. Ve bu kaslarla kulağın ve başın, kulaklar arasında alan kısmının derisini innerve eder.

 

Ventral

 

 

 

kolu atlas’ın for. alare’sinden fossa alaris’e geçer. Orada rer kol, N. sympathicus’un gl. cervicale craniale’sine, N. hypoglos- ıs’e ve plexus pharyngicus’a gönderir; ve M. omohyoideus, m. sternoh- lideus, ve m. sternothreoideus’a dağılır.

 

• N. cervicalis secundus:

 

• Birincisinden daha kuvvetlidir. Epistro- ıeus’un

 

1. for. vertebrale lateralesi vasıtasıyla canalis vertebralis’den kar dorsal kolu epistropheus üzerindeki kasları ve ensenin derisini in- ırve eder.

 

 

Ventral

 

 

 

kolun’dan n. auricularis magnus çıkarak ala atlantis’in marıııda, auricula’ya, ve n. cutaneus colli çıkarak boyun derisine gi- r. Bu N. facialis’in aynı addaki kolu anastomoz yapar.

 

• N. cervicalis tertius

• , quartus, quintus, septimus, oqtavus aym

1. tarzda taksimata uğrar ve innervation bölgesine giderler.

 

 

N. Phrenicus:

5. den 7.’ye kadar

 

cervical sinirlerin ventral kollarından hasıl olur. Bunlar, m. scalenus üzerinde birleştikten sonra meydana gelen sinir A. axilaris’in medialin’de göğüs boşluğuna girer. Basis cordis üzerinde mediastinum ile pericardium’un fibrosa’sı arasında diaframaya doğru seyreder. Sağ tarafta v. cava caudalis’in serosa dürümü içinde, sol tarafta yine mediastinum dürümü içinde diyaf- rama’nın centrum tendineum’una ve oradan onun pars muscularis’ine yayılır. Bu, mix bir siniridir. Sensible iplikler pleura ile göğüs ve karın boşluklarındaki organların sinirlerine gelir.