Veteriner | SIĞIR, KOYUN VE KEÇİ DİSEKSİYONU

SIĞIR, KOYUN VE KEÇİ DİSEKSİYONU
Ruminant'lar yapı itibariyle gerek tek tırnaklılardan gerekse car-nivor'lardan değişik özellikler gösterir. Bu farklılıklar hayvanın değişik bölgeleri diseke edildikçe kendiliğinden ortaya çıkacaktır. Dis-eksiyon altı bölgeye ayrılmış olup hayvanda şu sırayı takip edecektir.

BOYUN ve GÖĞÜSÜN DİSEKSİYONU

Sığırlarda ve küçük ruminant'larda protuberantia in-tercornualis'i (boynuzlar arası çıkıntı bulunuz. Buradan yalnız deriyi keserek ensizyonu, iki scapula arasından gelen transversal hatta kadar uzatınız. Diğer taraftan önceki ensizyonun başlangıcından başlayarak ventral'e doğru kulağın arkasından bir ensizyon yapınız. Bu defa birinci ensizyonun caudal nihayetinden başlayarak manubrium sterni'ye uzanan bir ensizyon yapınız ve boynun later-al' indeki deriyi ventral orta hatta kadar indiriniz. Böylelikle boynun lateral yüzü incelemeye hazırlanmış olur.

Deri sığırlarda çok kalın olduğu halde küçük ruminant'larda çok incedir.

Deri; a- epidermis, b- corium (derma), c- subcutis (alt katılgan bağlayıcı doku-leş) den oluşur.

a- Epidermis, en dışta az veya çok kıllarla örtülü sert ve hemen tamamen ölmüş hücrelerden oluşur. Canlı hayvanda bu tabaka vücudu dış tesirlere darbelere karşı koruyan bir organ rolünü oynar ve ısıyı ayarlar. Ayrıca bir his organı olduğu gibi salgı ve boşaltım organı olarak da fonksiyon görür. Dericilikte bu tabaka atılır, bertaraf edilir. Corium tabakasını geliştiren hücreler kollagen tabiatındaki lifleri meydana ge

tirmektedir. Bunlar bir ağ manzarasmdadır.

Bu struktur ile derilerde aranan makbul özellikler sağlanabilir. Derma'nm üst tabakası epidermis'e yapışık sırça (termostat) tabakası ile epidermise bağlanır. Derinin iyi kalitede olmasını sağlamak için bu termostat, sırça tabakasına büyük ehemmiyet verilmelidir.

Onun için hayvan yüzülürken bu tabakanın zedelenmemesine azami dikkat sarfedilmektedir. Genellikle bu lifli tabaka ham derinin 4/5 ini teşkil eder.

Subcutis dermanın altında bulunur. Derinin kaslara bağlanmasını sağlar ve ham derinin hazırlanmasında kavalata veya etleri kazıma işlemi ile bu kısım dermadan ayrılır.

Şu halde kullandığımız deri derma'dan ibaret olduğunu anlamış bulunuyoruz.

Şimdi deri altındaki dokuları inceleyiniz.

Derinin altında ilk göze çarpan sinirlerdir. Bilhassa sığırda sinirler çok kalındır. Spinal sinir, a- radix dorsalis, b- radix ventralis halinde medulla spinalis'den ayrılır.

Sonra dorsal ve ventral kola ayrılır. Dorsal kolda medial ve later-al. kol halinde dağılır. Nn. cervicales’lerden 2-7. nin deriye ait kollarını bulunuz. Bunlar spinal sinirlerin dorsal kollarıdır ve boyunun deriden kaslarını innerve ederler. Dorsal deri kolları ligamentum nu-chae'nin lateral yüzünden geçerler.

Birinci cervical sinirin cutan kolu yoktur ve occipital bölge derisi II. cervical sinirin medial dorsal kolu ile innerve edilir, tik yedi cervical sinirin lateral dorsal kolları pek görünmez. Bunlar boynun dorso-lateral'inde bulunan kasları innerve ederler.

Boyunda sekiz çift spinal sinir mevcuttur.

Fascia superficialis colli hemen derinin altındadır. Bunu m. clei-docephalicus ve m. sternomandibularis’den lig. nuchae'ye kadar boyundan ayırınız.

V. jugularis externa, sulcus jugularis’in medial ve dorsal duvarı m. cleidocephalicus, ventral duvarı m. sterno-mandibularis tarafından da teşkil edilir. Sığırda m. sternomandibularis’in, v. jugularis exter-na'yı A. carotis communis'den ayırır. Ancak birinci costa yakınlarında iki damar arasında kas yoktur. M. sternomandibularis'in başlangıç kısmı ventral’e doğru çekilirse thymus bezi görülür. Bu bez buzağılarda boynun yanlarından başa kadar devam eder.

A. carotis communis yanında v. jugularis interna görülür. Bu

göğüs giridine yakın v. jugularis externa ile birleşik. Yine aynı ile beraber seyreden N. vagosympathicus bulunur. Oeaophagua aol trachea ile a. carotis communis arasında seyreder.

Boyun bölgesindeki spinal sinirler genellikle motordur. D boyun sinirinin dorsal kolu tamamiyle motor olup onu ortaya çı' için atlas'ın âlâsının cranial nihayetini palpe ediniz. Burada m, occipitalis ve m. splenius'un aponeuros'unu kesiniz. Sonra, m. panlis capitis ve m. longissimus capitis'in tendosunu kesiniz ve lan caudal'e doğru çekiniz. Sinirin bir kolu m. obliqus capitia < ve m. rectus capitis dorsalis majör arasından çıkar. Sinirin dor

atlas'ını for. vertebrale lateralis'inden geçer ve sinir izlenebilir.

Nervus spinalis secundus'un dorsal cutanöz kolu lig. nuchae ile m. semispinalis capitis arasında izlenebilir.

atlas'ını for. vertebrale lateralis'inden geçer ve sinir izlenebilir.

Nervus spinalis secundus'un dorsal cutanöz kolu lig. nuchae ile m. semispinalis capitis arasında izlenebilir.

ventro-cranial bölge derisine gönderir ve bu bölgelerin derisini innerv eder.

N. accessorius spinalis'in iki kolu dorsal ve ventral bir açı teyk ederler ve bu açıdan N. spinalis secundus geçer. Dorsal kol M. omotran versarius ile M. cleidooccipitalis arasından M. trapezius'a kadar gide N. accessorius spinalis'in ventral kolu ise m. cleidomastoideus ile n sternomastoideus'u innerve eder.

Koyunda sulcus jugularis farklıdır. Çünkü çok defa m. sternc mandibularis görülmez. Oluğun ventral sınırı cranial'de m. stornc mastoideus ile sınırlanır. Halbuki oluğun caudal kısmının ver tral'inde kas görülmez.

Gerek sığırda gerekse koyunda m. omohyoideus, mandibula'nıı hemen caudal'inde cranio-ventral, caudo-dorsal istikamette olan bi şerit halinde görülür.

Gl. thyreoidea, m. sternothoideus'un son kısmının dorsal'ind cart, cricoidea ve trachea'nın lateral yüzü üzerinde bulunur.

Bez, sığırda üçgen biçiminde koyu kırmızımtırak renktedir. Beziı sağ ve sol loplan bir isthmus ile birbirine bağlanır ve isthmus, tra chea’nın I. yahut II. cart trachea’sınm ventral'inde bulunur. Halbuk gl. thyreoidea koyun ve keçide uzun yassı adeta badem biçimindedir.

Gl. parathyroidea external ve internel olarak ikiye ayrılır. Exter

atmkine benzer. Ancak mm. intertransversales sığırda çok büyüktür.

VI. vertebra cervicalis'ten çıkıp atlas'm ala'sına yapışan intertransver-sarius çok büyük bir kas demetidir. Boynun lateral yüzünde deri kaldırılınca lig. muchae'den ve lig. supraspinosus'dan yani atlas'dan XII. göğüs omuruna kadar olan sahadan çıkıp scapula'nın spina scapu-la'sına yapışan m. trapezius görülür. Bunun ventral kenarında m. omo-transversarius yer alır. Bu iki kas kaldırılınca II. vert. cervicalis'den

VII. vertebra thoracalis'e kadar lig. nuchae'den çıkıp scapula'nın medial yüzüne yapışan m. rhomboideus ile yine scapula’nın facies serrn-tus'undan çıkıp boyun omurlarına yapışan m. serratus ventralis’in par d cervicalis’i görülür, m. serratus ile m. rhomboideus arasında baya doğru genişleyen m. splenius bulunur, m. splenius'un ventral kenarı ile m. serratus'un cranial margosu arasında dar bir kas olan m. lorıgİHHİ-mus capitis ve atlantis görülür.

Tam median hatta ve lig. nuchae'nin sağında ve solunda ince m. semispinalis capitis (complexus) bulunur. Kas, sekiz yahut dokuzuncu vert. thoracica'ya kadar uzanır.

Şimdi boynun dorsal ve median'mda lig. nuchae'yi inceleyiniz.

Lig. nuçhae başını aşağıya doğru eğip otlayan hayvanlarda çok iy gelişmiştir. Bilhassa sığırda en iyi bir biçimde gelişmiştir (şekil: 44).

Ligamentum'un funiculus nuchae'si sağlı sollu urgan gibi ik kısımdan oluşur. Os occipitale'den çıkar. Başlangıçta yuvarlak olduğt

halde axis'den sonra süratle genişler, yassılaşır ve vertebra cervical-is'lerin proc. spinales'leri üzerinden geçer. Burada m. trapezius ve m. rhomboideus ile örtülüdür.

Halbuki, cidago bölgesinde zayıflar ve caudal'e doğru zayıflayarak devam eder. Lamella nuchae kalın olup cranial ve caudal kısımdan oluşur. Cranial kısım iki laminalı olduğu halde caudal kısım tek parçalıdır. Bu iki kısım arasında dorsal'de bir delik mevcuttur.

Articulus humeri'nin üzerinden m. omotransversarius ve m. brachioccephalicus'un clavicula çizgisi önünden kesip kaslar ayrılınca yağ içinde in. cervicalis superficialis görülür.

Bu lenf yumrusu canlı hayvanda da palpe edilebilir ve yumrunun normal olup olmadığı hakkında fikir edilir ve yumrunun normal olup olmadığı hakkında fîkir edinebilinir. Lenf yumrusunun bulunduğu saha truncus omocervicalis ile beslenir.

Ruminant'larda vertebra cervicalis’ler yedi tanedir. Atlas'ın alası üzerinde for. transversarium yoktur. Axis'in densi yarım silindir gibi ve processus spinalis'i yekpare, tektir. Altıncı vertebra cervicalis'in proc. transversus'u dorsal ve ventral iki kısımdan oluşur, ventral olan yekpare levha gibi düz bir perde vertebra rahatlıkla oturur. Yedinci verte-bra'nın proc. spinalis'i epey yüksek olup for. transversarium bulunmaz.

THORAX

Son costa'yı palpe ederek son göğüs omurunu bulunuz ve boyunda orta hat üzerindeki ensizyonu buraya kadar uzatınız. Bu defa son costa boyunca dorsal* den sternum'a kadar bir ensizyon yapınız ve deriyi göğüsün la ter al'inde vent-ral'e doğru omuza kadar indiriniz. Deri, yalnız brachium bölgesinde kalacak tarzda ayrılınca önce m. cutaneus trunci görülür. Sonra, m. trapezius ve m. latissimus dorsi'nin bağlantılarını kesiniz. M. latissimus dorsi'yi m. triceps brachii'nin caudal kenarı boyunca keserek, buradaki fascia ve yağları temizleyiniz

gissimus kısmı m. longissimus lumborum (m. iliocostalis lumborurtij adını alır ve bunun devamı m. longissimus costarum'dur (M. iliocostalis).

Mm. interspinales son göğüs omurlarında bel bölgesinde, mm. in-tertransversales yalnız arka kısımda görülür.

M. latissimus dorsi kaldırılınca altında m. serratus ventralis'ir pars thoracalis'i meydana çıkar. Bunun costalar üzerinde çıktığı yeı çentiklidir bu çentiklerden m. obliquus extemus abdominis çıkar.

Daha önce m. brachiocephalicus, m. omotransversarius, m. serra-tus ventralis (pars cervicalis ve thoracalis), m. rhomboideus, m. latissi-mus dorsi'nin kesilmesi ile ön bacak gövdeye yalnız damar ve sinirleı ile bağlı kalmış bulunmaktadır.