Veteriner
MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ
Merkezi sinir sistemi (sistema
nervorum centrale)beyin (encephalon)ve omurilik (medalla spinalis)’ten oluşur. Birinci cavum cranii içinde, İkincisi canalis vertebralis içinde bulunur. Beyin ve mudalla spinalis meninges adı verilen zarlarla sarılmıştır (şekil 10).
- Durameter:
- Sert, beyaz, fibröz bir dokudur. Duramater encephali ve duramater
-
- spinalis diye ikiye ayrılır. Duramater encephali, crani- um’un iç yüzüne yapışır ve iki tabakadan oluşur, ancak adult hayvanlarda bu iki tabaka birbirlerine yapışıktır, iki tabaka arasında sinııs ve- nosus’lar bulunur. Beynin iki hemispheri arasına girerek falx cerebri’yi cerebellum ile cerebrum arasında tentorium crebelli membranaceum’u yapar. Canalis vertebralis içinde duramater ile periosteum arasında cavum epidurale adında bir boşluk vardır, burada yağ, bağ doku ile beraber venaları bulunur. Duramater’in altında ise cavum subdurale bulunur. Burada lenf sıvısı mevcuttur.
- Arachoidea:
- Arachnoidea encephali ve
- spinalis çok nazik bir zardır ve aynı zamanda transperandır. Bunun altında cavum subarach-noidea görülür, burası
liquor serebrospinalis ile doludur. Arachnoidoıı beynin sulsilerinin içine dalmaz, halbuki piamater sulsilerin içine dalar. Arachnoidea spinalis for. magnum’dan geçer arachnoidea encepha* li olur.
- Piamater:
- Gerek beyin ve gerekse
- medulla spinalis’e sıkıca yapışmıştır. Çok nazik ve vasculer olan bir zardır. Beynin boşluk* larmda plexus choroideus’ları oluşturur. Piamater’in herbir tarafında uzun kuvvetli bir bant, ligamentum denticulatum bulunur. Bu duramater ile piamater arasındadır. Encephalon orta boyda bir köpekte 50 veya 70 gr. kadardır. Primitiv neural tübün bir kısmından oluşur.
Beyin boşluklarından ventriculus
quartus,rhombencephalon’a, ventriculus tertius’un arka kısmı diencephalon’a, iki ventriculus arasındaki aquaductus crebri, mesencephalon’a dahildir.
Medulla oblongata:Os occipitale’nin basiller kısmı üzerinde oturur. Ventral yüzde ve hemen medulla oblongata önünde transversal olarak ponsyer alır. Medulla oblongata’nın ventral yüzünde, hemen pon- sun caudal’inde transversal bir tarzda corpus trpezoideum, median hattın yanlarında pyramis medulla oblongata iki kordon halindedir. Pyramis’lerin caudal’inde de decussasio pyramidum yer alır. Burada sinir iplikleri birbirlerini çaprazlar. Bunun yanlarında n. hypoglosus çıkar. Pyramis medulla oblongata’nın başlangıcının yanlarında n. ab- ducens ayrılır. Bunun lateral’inde n. fascialis bunun da letaral’inde
Beyinin esas parçaları şunlardır:
Medulla
oblangata
Mylencephalon
Metencephalon
îsthmus rhombencephali
Pons
Cranial cerebellar
pedinculi
Velum
medulläre nasale
Rhombencephalon
Mesencephalon
Pedinculi
cerebri Thalamus opticus
Corpus pineale Hyophysis (Gl. pituitaria) N. opticus-retina Cerebral hemispherler Bulbus oculi
Diencephalon
Prosencephalon
Telencephalon
statoacusticus
çıkar. Sonkine caudal olark 9,10,11 çift beyin sinirleri sırasıyla beyinden ayrılır.
Ponus’un yanlarından ise n.
trigeminus çıkar. Medulla oblonga- ta’nm dorsal’inde cerebellumbulunur. Cerebellum ile medulla oblogata ’nın dorsal yüzü arasında ventriculus quartusyer alır, bunun yanlarında ağ tarzında plexus choroideus ventriculi quartigörülür.
Cerebellum,
hemispherler'den fîssura transversa ile ayrılır. Bunun da içinde tentorium cerebelli membranaceum bulunur. Cerebel- lum’un ortasındaki çıkıntı vermis’tir. Cerebellum’a longitudinal kesit yapılırsa, bunun dışta substantia grisea, içte substantia alba’dan yapıldığı görülür. Substantia alba ağaç şeklinde olduğu için arbor vitae cerebelli (hayat ağacı) adı verilir.
Medulla
oblongata’nın dorsal yüzü olan fossa rhomboidea’nın caudal nihayeti calamus scriptorius olup bunun cranio-lateral’inde ise tuber- culum acusticus bulunur.
Corpora quadrigemina: Brachium conjunctivum’un
cranial’inde
dört çıkıntı halindedir. Diğer hayvanlardakinin aksine caudal çıkıntılar (colliculus caudalis), colliculus nasalis’lerden büyüktür. Caudal colliculus’un hemen caudal’inden n. trochlearis çıkar. Pons’un ca- rinial’inde pedinculi cerebri’ler yer alır, bunlar chiasma fasciculus opi- tici ’ye (iki n. opticus’un birbirini çaprazladığı yer) kadar devam eder. Yanlarda lobus piriformis hemen çaprazlaşma noktasının arkasında corpus mamillare, bunun da arkasında tuber cinereum ve buna yapışan hypophysis cerebri bulunur.
Chiasma’nm önünde üçgen şeklinde trigonum olfactorium ve bun
lara rostral olarak bulbus olfactorius’lar bulunur. Pedinculi cerebri'nin her birinden bir n. oculomotorius çıkar. Hemispherler birbirlerine com- misura rostralis, commissura caudalis ve corpus callosum ile sıkı sıkıya yapışmıştır, tki hemispheri birbirinden ayırmak için önce corpun callosum’n kesmek lâzımdır. Bunun altında
fornixbulunur. Fornix ile corpus callosum arasında septum pellucidum diye ince bir zar vardır ki hemispheerlerin içindeki ventriculus lateralis’leri birbirinden ayırır. Fornix’in ventro-caudal’inde adhesio interthalamica adında yuvarlak bir saha vardır, bunun etrafını ventriculus tertius çevreler. Lateral ve tertier ventriculus’lar fornix’in craniomedial’ide for. inter ventriculare ile birbirlerine iştiraktedir. Ventriculus tertius, commissura caudalis hizasında başlayan aquaductus cerebri vasıtasıyla IV. ventriculus ile iştirak eder. Şu halde venticulus lateralis’teki plexus choriodeus latera- lis’ten meydana gelen liquor cerebrospinalis for. inter ventriculare’den ventriculus tertius’a gider, oradan aquaductus cerebri ile ventriculus quartus’a gelir, ordan da canalis centralis’e ve cav um subrachnoidea'ya geçer.
Commissura nasalis’in dorsal’inde, corpus pineale (endokrin bir bezdir) bulunur. Eğer
aquaductus cerebri tıkanırsa hydrocephalus oluşur. Colliculus rostralis’in üzerinde corpus geniculatum laterale ve mediale ile thalamus yer alır. Beynin ortası hizasından beyine transversal bir kesit yapılırsa hypocampus (cornu ammonis) bunun crani- al’inde nucleus caudatus görülür. Hypocampus, ventriculus lateralis’in taban kısmını teşkil eder. Cornu ammonis’in venriculer yüzü substantia alba (alveus) ile örtülür. Kuduzda negri cisimcikleri cornu ammonis’de aranır.
Hypotalamus,
chiasma opticum, tuber cinereum, corpus mamil- lare’yi ihtiva eder. Corpus striatum, hemispherlerin basal gangliyon- lanndandır. Thalamus, ve pedinculi cerebri önünde bulunur. Kendisi esas olarak nucleus caudatus, nucleus lentiformis, capsula
interna, ex- tema’yı ihtiva ederler.
Beyin dış kabuğu substantia grise’dan olup
crotex crebri adını alır. Bütün sinir iplikleri (cortex’e giden) koku iplikleri hariç capsula inter- raa’dan geçer. Burada meydana gelen bir hemoraji vücudun aksi taraf felcini doğurur. Thalamus , ağrı, temparatür, temas ve diğer hislerin merkezidir. Basal ganglion daha ziyada irade dahili motor sinirlerin kontrol yeridir. Hypotalamus uyku, heyecan, vücut harareti iştah ve uri- nasyon miktarını kontrol eder.
İç kulağın utriculus’u otolit organı ihtiva eder. Bu yer çekimine hassatır. Cerebellum ve diğer sinir sistemi ile beraber hayvanın yer çekimine göre pozisyonunu ayarlar.
ra sahiptir.
Medulla spinalis:
Merkezi sinir sisteminin bir kısmıdır. Canalis vertebralis içinde meningesler ile sarılı olarak bulunur.
En caudal nihayeti sivridir ve conus medullaris adını alır. Bunun da ince tek bir tarzda devamı filum terminale’dir. Medulla sipinalis’in caudal nihayeti birçok iplikleri taşır ve at kuyruğuna benzediği için cauda equinadenir.
Medulla spinalis boynun göğüse, belin sacrum’a geçiş yerinde, iki genişleme, intemesentia cervicalis ve lumbalis yapar. Medulla spina- lis’e sagittal bir kesit yapılınca ortada substandia grisea’dan oluşan büyük “H” harfi, bunun da etrafında subtantia
alba bulunur, ortada cani- lis centarlis yer alır. H harfinin dorsal çıkıntıları cornu dorsal, ventral çıkıntıları cornu ventralis’dir. Thoraco lumbal bölgede H harfinin yanlarında cornu lateralis’ler görülür, burası sympathic sinir hücrelerinin bulunduğu yerdir, medulla spinalis birtakım fasciculus’lar taşır.
