Veteriner | Köpeğin Evcilleşmesi : Kurttan Köpeğe
Veteriner |
Varsayımlara göre köpeğin evcilleştirilmesinin başlangıcı; insanoğlunun kurdu ihtiyaçları doğrultusunda uysallaştırmış, ehlileştirmiş ve bugünkü bilinen ırklara varılmasının sağlanmış olmasına dayanmaktadır.
Bu sürecin başlangıcının 14 bin yıl kadar önce olduğu varsayılmaktadır. Bunun dayanağı yapılan arkeolojik kazılarda keşfedilen insan kemiklerinin yanında bulunan köpek kemikleridir.
Aslında köpeğin günümüze kadar geliş, evcilleşme, ihtiyaca göre üretilme süreci bir bulmacanın parçalarına benzer. Arkeolojik kanıtlara dayanarak köpeğin evcilleştirilen ilk hayvan olduğunu söyleyebiliriz.
Güncel moleküler (DNA) kanıtlara göre köpekler 100 bin yıl kadar önce evcilleştirilmeye başlanmış olup hepsi gri kurdun (Canis lupus) soyundan gelmektedirler. Bu evcilleşmenin nasıl ve ne zaman olduğu hep bir spekülasyon olarak kalmıştır. Köpeklerin ortalama son 14 bin yıldır evcil oldukları bundan öncesinde ise vahşi oldukları genel kanısı taşınmaktaydı. Ancak 1997’de yayınlanan DNA analizleri bu kurttan köpeğe evcilleşme dönüşümünü 60 bin hatta 100 bin yıl kadar öncesine dayandırmaktadır. Bu kanıtlar kurtların insanlara, daha insanlar yerleşik düzene geçmeden önce adapte olmaya başladıklarını göstermektedir. (Dr. Robert K. Wayne – Moleküler Genetik uzmanı ve Biyolog - UCLA)
Dr. Wayne araştırma için 67 ırkı temsil eden 140 köpeğin DNA dizinlerini incelemiştir. Bu ırklar arasında Golden Retriever, German Shepherd, Collie, St. Bernard, Poodle, Bulldog, Irish Setter, Rottweiler, Chow Chow, Fox Terrier yer almaktadır. Karşılaştırabilme amacı ile de Amerika, Kanada, Meksika, Rusya, Çin, Hindistan, İtalya, Portekiz, İspanya, Fransa, İsveç, Suudi Araistan ve diğer ülkelerden 162 kurdun DNA dizinlerini incelemiştir.
Dr. Wayne ve ekibi araştırmalarında, yüksek mutasyon oranları veren mitokondriyal genom’un kontrol merkezinden gelen DNA dizilimlerini analiz etmişlerdir. Karşılaştıkları sonuç beklemedikleri bir şekilde DNA dizilimlerindeki büyük çeşitlilikdir. Dr. Wayne açıklamalarında çalışma sonucu beklentilerinin köpeklerdeki DNA dizilimlerinin kurtlardaki ile büyük ölçüde yakınlık göstereceğini hatta seçilemez olacağını belirtmiştir. Araştırmalarında buldukları DNA dizilimlerindeki çeşitlilik farkını bir kaç taneden fazla olmamasını beklediklerini ancak sonucun 26 fark olduğunu açıklamışlardır. DNA mutasyonları uzun süreç içerisinde şekillendiğinden, varsayılan 14 bin yıllık evcilleşme süreci içerisinde bu kadar çok dizilim çeşitliliği farkının olamayacağını belirtmişlerdir. Bulunan genetik çeşitlilik sayısı hesaplandığında ilk evcil köpeğin 100 bin yıl kadar öncesinde yaşadığı ortaya çıkmaktadır.
İnsan ve kurt aslında oldukça ortak menfaate sahipti. Kurt da insan da avcıydı ve gruplar, sürüler halinde avlanmaktaydı. Bu durumda geçmişte her iki türünde sık sık karşılaştığı hatta birbirlerini avladıkları bile söylenebilir. Akla en yatkın gelen senaryo bir insan avcı grubunun karşılarına oldukça genç, hatta yavru bir kurdun çıkması ve insanların onu da yanlarına almaya karar vermesidir. Böylelikle köpeğin evcilleştirlmesi yolunda ilk adımda atılmıştır.
Bu genç yaştaki yavru insanla beraber büyüdüğü zaman günümüzdeki köpek kadar güvenilir olmasa da vahşi kurt kadar da tehlike teşkil etmemekteydi. Ehlileştirilmiş bu kurt büyük ihtimalle muhteşem avcılık yetenekleri ve hisleri sayesinde avcı insan grubuna büyük fayda sağlamıştı. Aynı zamanda bu kurt sadece avcılık değil koruma güdüleriyle de insanlara fayda sağlamıştı. Böylelikle kurdun günümüz evcil köpeğine dönüşüm süreci başlamıştı.
Bugünkü köpeğe geliş...
Köpeğin evcilleştirilmesinin bugünkü ırklara varışını net ve kesin olarak açıklayabilmek mümkün değildir. Köpeğin evcilleşmesi de insanın binlerce yıllık gelişimi ve tarihçesiyle de doğru orantılıdır. Seçici üretim büyük ihtimalle otomatik olarak şekillenmiştir. İnsanlara karşı oldukça saldırganlaşmış veya pratik kullanılışı azalmış bir kurdu elde tutmak o dönem için hem anlamsız hem de tehlikeliydi. İhtiyaca yönelik özellikleri taşıyan kurtlar büyük ihtimalle elde tutulmuş ve onlar üretilmişti. Yetiştirilen kurdun olması istenilen yetenekleri beraber yaşadığı insan grubunun ihtiyaçlarıyla da doğru orantılıydı. Sonuçta büyüklükleri, renkleri hatta yüzme kabiliyetleri dahi insanların ihtiyaçları ve çevre koşullarıyla alakalıydı. İnsan populasyonu arttıkça ihtiyaçların dereceleri de değişkenlik göstermekteydi. Bu durumda gruplar arası yavru değişimi hatta ticareti bu kurtların inbred yetiştirilmeden outbred yetiştirmeye kaymasını sağlamıştır. Günümüz köpek ırklarının gelişim ve tarihi bu şekilde açıklanabilir.
Köpeğin evcilleştirilmesinin bugünkü ırklara varışını net ve kesin olarak açıklayabilmek mümkün değildir. Köpeğin evcilleşmesi de insanın binlerce yıllık gelişimi ve tarihçesiyle de doğru orantılıdır. Seçici üretim büyük ihtimalle otomatik olarak şekillenmiştir. İnsanlara karşı oldukça saldırganlaşmış veya pratik kullanılışı azalmış bir kurdu elde tutmak o dönem için hem anlamsız hem de tehlikeliydi. İhtiyaca yönelik özellikleri taşıyan kurtlar büyük ihtimalle elde tutulmuş ve onlar üretilmişti. Yetiştirilen kurdun olması istenilen yetenekleri beraber yaşadığı insan grubunun ihtiyaçlarıyla da doğru orantılıydı. Sonuçta büyüklükleri, renkleri hatta yüzme kabiliyetleri dahi insanların ihtiyaçları ve çevre koşullarıyla alakalıydı. İnsan populasyonu arttıkça ihtiyaçların dereceleri de değişkenlik göstermekteydi. Bu durumda gruplar arası yavru değişimi hatta ticareti bu kurtların inbred yetiştirilmeden outbred yetiştirmeye kaymasını sağlamıştır. Günümüz köpek ırklarının gelişim ve tarihi bu şekilde açıklanabilir.
